Çalışma – 14

DERİ HASTALIKLARINDA VE KOZMETOLOJİDE TUZ PARTİKÜLÜ ORTAMINDA BULUNMA TEDAVİSİ: SPELEOTERAPİ VE HALOTERAPİ

Prof.Dr. Ülker Gül

Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Dermatoloji Anabilim Dalı, Türkiye

I. ULUSLARARASI TUZ TERAPİ ÇALIŞTAYI 3-4 Temmuz 2017, Iğdır (The FIRST INTERNATIONAL SALT THERAPY WORKSHOP Iğdır, Turkey, 2017, July 3-4) Yayını Sf. 39 – 41

ÖZET

Tamamlayıcı tedaviler tanımı, yasal durum ve deri hastalarının tamamlayıcı tedavilere eğilimi Dünya Sağlık Örgütü’ne göre ‘tamamlayıcı tedaviler’ şu şekilde tanımlanmaktadır: ‘Fiziksel ve ruhsal hastalıklardan korunma, iyileştirme veya tedavi etmenin yanında sağlığın iyi sürdürülmesinde de kullanılan, farklı kültürlere özgü teori, inanç ve tecrübelere dayalı-izahı yapılabilen veya yapılamayan- bilgi, beceri ve uygulamalar bütünüdür’(1).

Ülkemizde 27.10.2014 tarih ve 29158 sayılı Resmi Gazetede ‘Geleneksel Ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yönetmeliği’ yayınlanmıştır(2). Bazı uygulamalar bu yönetmelikte yer almasa da, bu yönetmeliğin birçok yararı olmuştur: Hekimlerde bu uygulamalar için farkındalığın artması, yarar ve zararlarının bilimsel olarak belirlenmesi, uygulayıcıların sertifikasyonu, uygulama yerlerinin sağlık kurallarına uygun hale getirilmesi gibi.

Özellikle uzun seyirleri nedeni ile psoriasis (sedef hastalığı), atopik dermatit gibi hastalıklar başta olmak üzere; deri hastalığına sahip kişiler, tamamlayıcı tedavileri kullanmaya yatkın kişilerdir. Deri hastalıkları polikliniğine muayene için başvuran 1006 hasta üzerinde yaptığımız bir çalışmada; deri hastalarının 1/3’ünün en az bir tamamlayıcı tıp yöntemini uyguladıklarını gözledik. Çalışmamızın en ilginç sonucu ise, tamamlayıcı tedavi uygulama yatkınlığı yaş, cinsiyet ve eğitim durumu ile etkilenmemesi idi (3). Sonuç olarak her konumdaki hastanın tamamlayıcı tıp yöntemlerine eğiliminin olduğu görülmektedir. Bu nedenle hekimlerin, bu uygulamaları tanıması (etki ve yan etkiler gibi) gerekliliğini ortaya koymaktadır. Tamamlayıcı uygulamaların bilimsel ortamlarda tartışılması; yararlarının belirlenmesi ve uygun uygulamaların hekimler tarafından kullanımının planlanıp takip edilmesi önem taşımaktadır. Hatta bazı ülkelerde ‘tamamlayıcı tedavi’ poliklinikleri de hizmet vermektedir.

Deri hastalarında birçok tamamlayıcı tedavi uygulaması bulunmaktadır: Kaplıca, iklim tedavisi, apiterapi, ozon tedavisi, akupunktur, aromaterapi, mezoterapi gibi (1,4). Deri hastalarında ve kozmetolojide birçok tamamlayıcı tedaviler ile ilgili Ülkemizde, editörlüğümde yayınlanan iki özel sayı da bulunmaktadır(1,5). Son yıllarda tamamlayıcı tedaviler içinde ‘speleoterapi ve haloterapi’ de kendine yer edinmiştir.

Speleoterapi ve haloterapi (6-9)

Tamamlayıcı tıp uygulamalarından biri de ‘tuz partikülü ortamında bulunma ve tuz partikülü soluma tedavisi’dir. Tedavi 2 şekilde uygulanmaktadır:

1. Speleoterapi: Tuz madeni içinde tedavi amacı ile kalmaktır. Tuz mağaralarında aerosollerin konsantrasyonu 2-5 mg/m³ deapozonundadır. Bu yöntem, Doğu Avrupa ve Rusya’da yaygın olarak kullanılır. Özellikle solunum problemleri (astım, KOAH gibi) .bulunan kişiler 2-3 ay süresince, günde 2-3 saatlerini tuz madeninde geçirirler. Speleoterapi, madenden uzak olmak gibi coğrafi nedenler ya da mağara fobisi nedeni ile bazı kişilere uygulanamayabilir.
2. Haloterapi: Speleoterapi temelinde, tuz madeni mikro iklim koşullarının temel parametrelerini taklit eden yapay tedavi ortamı tedavisidir. Tuz madeni ortamından farklı olarak; haloterapi merkezlerinde aerosollerin konsantrasyonu 0,5-11 mg/m³ arasında değiştirilebilinir. Bu durum, farklı hastalıklarda ve yaş gruplarında farklı konsantrasyonların kullanılabilmesi kolaylığını sağlar. Çeşitli yapay tuz tedavi odası hazırlama biçimleri vardır:
3. Duvarları, tavan ve zemini en az dört kat tuzla kaplıdır (Bu amaçla 1000-5000 kg temiz ve beyaz NaCl kaya tuzuna ihtiyaç vardır).
4. Tuz madeninden getirilen tuz kalıpları ya da plakaları ile odanın tamamı ya da bir kısmı kaplanır.

Ayrıca daha küçük büyüklükte yapay tuz tedavi sistemleri de satılmaktadır: Tuz tedavi yatağı, bir veya birkaç kişinin girebileceği tuz tedavi kabini gibi.

Bu yapay ortamlardaki tuz partiküllerinin boyutu ve havadaki miktarı özel bir nebulizatör ile istenildiği şekilde de ayarlanabilir.

Tuz odalarında, genellikle aşağıdaki koşullar yaratılır:

– Nem oranı – % 40-50

– Sıcaklık – 20-24 ° C

– Aerosol konsantrasyonu – 0,5-15 mg / m3

– Tuz aerosolü tuz partiküllerinden oluşur ve 1-5 μm çapındadır.

Havada bulunan tuz partiküllerinin etki şekli (6-9)

Ana iyileştirici faktör, ‘kuru süper ince sodyum klorür aerosoluyla’ ilişkilidir.

1. Organizma üzerine etkileri:

Kuru süper ince sodyum klorür aerosolünün insan organizması üzerine etkisi şunlardır:

1. Bağışıklık sistemini düzenleme (Allerjenden uzak olma, T-lenfosit sayısının ve aktivitesinin arttırılması gibi)
2. Bakteriostatik,
3. Antiinflamatuar,
4. Ödem azaltıcı,
5. Stres azaltıcı ve,
6. Ayrıca cerrahi rehabilitasyon için de kullanılır.
7. Deri üzerine etkileri:

Tuz aerosolu mikro kristallerinin yukarıdaki etkilere ek olarak, direk deri üzerindeki etkileri de şunlardır:

1. Deri pH’sını düzenleme
2. Dermisde onarıcı/ yenileyici süreçleri indükleme
3. Deri tonüsünü arttırma
4. Deri elastisitesini arttırma
5. Deri mikrosirkülasyonunu düzenleme
6. Kuru tuz aerosolü, derinin hücresel membran geçirgenliğini ve elektrofizyolojik aktivitesini arttırma: Böylece dermatoloji ve kozmetolojide kullanılan çeşitli ilaçların deriden emilimine (penetrasyonuna) katkıda bulunur. Sonuç olarak, bu uygulama, deriye sürülen ilaç ya da kozmetik ürünün etkinliklerini güçlendirir.

Deri hastalıklarında speleoterapi ve haloterapi

Yaptığımız çalışmaya göre, deri hastalarının tamamlayıcı tedaviye eğilimleri, özellikle kronik seyirli hastalıklarda daha sıktır. Kronik seyirli hastalıklardan olan; psoriasisli olguların %42’sinin ve atopik dermatitli olguların da çocuklarda %42, erişkinlerde %51’inin tamamlayıcı yöntemlerden en az birini kullandığını gözledik (3). Bu açıdan bakıldığında speleoterapi ve haloterapinin bilimsel yayınları da, psoriasis ve atopik dermatitli hastalar üzerindedir.

1. Speleoterapi ve haloterapinin psoriasisde (sedef hastalığında) etkisi:

El’kin ve arkadaşları, terapötik potasyum plakaları (therapeutic sylvinite screens) ile donatılmış hastanede 80 psoriasisli olguya haloterapi uygulamışlar ve olguların %65’inde remisyon gözlediklerini bildirmişlerdir. Bu yararlı etkinin nedeni yazarlar tarafından şu şekilde açıklanmaktadır: ‘Konforlu bir mikroçevre, ılımlı artmış radyasyon ortamı(0,15 +/- 0,005 Sv / saat) ve hafif negatif partiküllerin baskın olduğu havayolu atmosferi(491,5 +/- 14,4 birim / cm3)’. Yazarlar, psoriasisde sadece deri lezyonlarının değil, aynı zamanda hastaların fonksiyonel sistemleri ve yaşam kalitelerinde de iyileşme olduğunu vurgulamışlardır (10).

Chereshnev ve arkadaşları, Rusya’da Perm bölgesinde potasyumdan zengin kaynakta, haloterapi uyguladıkları psoriasis hastalarında iyileşme olduğunu bildirmişlerdir. Bu çalışmada, psoriasis vulgaris ve kardiyovasküler hastalıklı hastalar ayrı grup olarak değerlendirilmiştir: Psoriasisli olgularda deri bulgularına ek olarak kardiyovasküler problemler de bulunabilir. Çalışmada, psoriasis hastalarında haloterapinin, deri bulgularına ek olarak, hastalarda kardiyovasküler hastalıklarda da olumlu sonuç yarattığının gözlendiği vurgulanmıştır(11).

Lemko ve arkadaşları, psoriasisli olgularda haloterapi ile balneoterapiyi kombine kullanmışlardır (12).

 

2. Speleoterapi ve haloterapinin atopik dermatitde etkisi:

Speleoterapi ve haloterapi sıklıkla alerjik astımda kullanılır. Alerjik astım ile atopik dermatit birlikte bulunabilir. Chereshnev ve arkadaşları haloterapinin atopik dermatitde yararlı olduğunu gözlemişlerdir (11). Bar-Yoseph ve arkadaşları astımlı olgularda yaptıkları çalışmada, iki gruptan birinde 5 ve diğerinde 6 hastada ek olarak atopik dermatit bulunduğunu bildirmişlerdir. Bu çalışmada çalışma gruplarının çok küçük olması atopik dermatit için kesin kanaat için yeterli veri vermemektedir(13). Atopik dermatitde daha büyük hasta sayılı prospektif çalışmaya ihtiyaç vardır.

3. Speleoterapi ve haloterapinin stres üzerine etkisi:

Speleoterapi ve haloterapi; stresden uzak, kişilerin kendilerine zaman ayırdıkları sağlıklı bir ortam olarak da kullanılmaktadır (14). Psoriasis ve atopik dermatit başta olmak üzere bir çok deri hastalığında stresin önemli bir rolü vardır (15-17). Bu açıdan değerlendirildiğinde, speleoterapi ve haloterapinin, stresin tetiklediği deri hastalıklarında da ek bir yararı vardır.

 

4. Speleoterapi ve haloterapinin bakteriler ve bakteriyel hastalıklar üzerine etkisi:

Khokhryakova ve arkadaşları, Stafilokoküs aerius kültürü üzerinde mineral sylvinite’in inhibitör etki yaptığını bulmuşlardır (18). Her ne kadar ilgili çalışma bulunmasa da, speleoterapi ve haloterapinin derinin yüzeyel enfeksiyonları ve aknede de yardımcı etkiye sahip olduğu varsayılmaktadır (8).

 

Kozmetolojik olarak speleoterapi ve haloterapi:

Tuz partiküllerinin deri üzerindeki tonüsü arttırıcı, elastisiteyi arttırıcı ve mikrosirkülasyonu arttırıcı etkileri ‘derinin daha sağlıklı görünümünü’ sağlar (8). Ayrıca, speleoterapi ve haloterapinin stresden uzak bir ortam yaratması derinin sağlıklı görünümüne katkıda bulunur (14). Deri bakımı amacı ile ayrıca tuz içeren kozmetik ürünler ve yine tuz madenlerinden elde edilen kil ile hazırlanmış kozmetik ürünler de ticari olarak bulunmaktadır.

KAYNAKLAR

1. Gül Ü (Sayı Editörü). Dermatolojide alternatif tedavi yöntemleri- Türkiye Klinikleri Dermatoloji Özel Sayısı. 2013; 6(1).
2. http://www.resmigazete.gov.tr/default.aspx (27.10.2014 tarih ve 29158 sayılı Resmi Gazete)
3. Gönül M, Gül U, Cakmak SK, Kiliç S. Unconventional medicine in dermatology outpatients in Turkey. Int J Dermatol. 2009 Jun;48(6):639-44.
4. Gül Ü. Dermatolojide Şifalı Su, Şifalı Çamur/Toprak ve İklim Tedavisi. Dermatolojide alternatif tedavi yöntemleri- Türkiye Klinikleri Dermatoloji Özel Sayısı. 2013; 6(1): 1-7.
5. Gül Ü (Sayı Editörü). Dermatokozmetolojide Alternatif Yöntemler- Türkiye Klinikleri Kozmetik Dermatoloji Özel Sayısı. 2012; 5(4).
6. Chervinskaya AV, Zilber NA. Halotherapy for treatment of respiratory diseases. Journal of Aerosol Medicine 1995 Fall;8(3):221-232.
7. Endre L. Theoretical basis and clinical benefits of dry salt inhalation therapy. Orv Hetil. 2015 Oct 11;156(41):1643-52.
8. Chervinskaya AV. Prospects of halotherapy in sanatorium-and-spa dermatology and cosmetology. Kurortnye vedomosty. 2006; 3 (36): 74-5.
9. Zajac J, Bojar I, Helbin J, Kolarzyk E, Owoc A. Salt caves as simulation of natural environment and significance of halotherapy. Ann Agric Environ Med. 2014;21(1):124-7.
10. El’kin VD, Vladimirskiĭ EV, Barannikov VG, ve ark. The hygienic characteristic and effectiveness of the application of natural sylvinite screens for the combined treatment of the patients presenting with vulgar psoriasis. Vopr Kurortol Fizioter Lech Fiz Kult. 2013;(2):29-32.
11. Chereshnev VA, Barannikov VG, Kirichenko LV, ve ark. The new directions in the physiotherapeutic applications of the natural potassium salts of the Western Ural. Vopr Kurortol Fizioter Lech Fiz Kult. 2016;93(6):21-6.
12. Lemko IS, Vantyukh NV, Haysak MO, Lyahova OB. The Recovery Treatment Based On Haloaerosoltherapy And Balneotherapy At Patıents Wıth Psorıasıs. The XIV th Internatıonal Symposıum Of Speleotherapy. Abstracts Book, Turda, Romania, 2012. ISBN 978-606.
13. Bar-Yoseph R, Kugelman N, Livnat G, ve ark. Halotherapy as asthma treatment in children: A randomized, controlled, prospective pilot study. Pediatr Pulmonol. 2017;52(5):580-87.
14. Zajac J, Bojar I, Helbin J, ve ark. Salt caves as simulation of natural environment and significance of halotherapy. Ann Agric Environ Med. 2014;21(1):124-7.
15. Orion E, Wolf R. Psychological factors in skin diseases: stress and skin: facts and controversies. Clin Dermatol. 2013;31(6):707-11.
16. Kouris A, Platsidaki E, Kouskoukis C, Christodoulou C. Psychological parameters of psoriasis. Psychiatriki. 2017;28(1):54-9.
17. Arndt J, Smith N, Tausk F. Stress and atopic dermatitis. Curr Allergy Asthma Rep. 2008;8(4):312-7.
18. Khokhryakova VP, Maslov YN, Kirichenko LV, ve ark. Influence Of Mıneral Sylvinite On Bacterial Culture Growth Indıces In Salt-Therapy Units. Perm Medical Journal. 2014; 31 (4): 67-9